Merkez'in misyonu değişmeli

Dünyadaki merkez bankaları 'İstihdamı artırmak, tüketicileri korumak, hükümetin hedeflerine destek olmak' gibi görevler üstlenirken, TCMB'nin Türkiye'yi dünyanın yüksek ikinci faizini ödeyen ülke haline getirmesi tepkilere neden oldu. Yerli üreticiler ve tüketiciler yüksek faiz nedeniyle bankalar karşısında ezilirken, Merkez'in halkı esas alan yeni bir misyon üstlenmesi gerektiğine dikkat çekiliyor.

Ocak ayında politika faiz oranını tek seferde 550 baz puan (5,5 puan) artıran Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Para Politikası Kurulu'nun (PPK), 4 ay aradan sonra geçtiğimiz günlerde sadece 50 baz puanlık indirime gitmesi, TCMB'nin misyonunun tartışılmasını da beraberinde getirdi. Dünyadaki merkez bankaları 'istihdamı artırmak, büyümeye destek vermek, faizleri ılımlı tutmak, halkın refahını korumak, finansal kesime karşı tüketicilerin kredi haklarını korumak' gibi misyonlar üstlenirken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, bu misyonların dışında sadece fiyat istikrarına odaklı bir amaç çerçevesinde yönetiliyor. 2001 yılında omurgası Kemal Derviş tarafından belirlenen misyonla yönetilen Merkez Bankası'nın, Türkiye'nin 2010 sonrasındaki ihtiyaçlarını karşılamadığı belirtiliyor.

BAĞIMSIZ AMA HESAP VERMİYOR

Dünyadaki merkez bankaları ülke Meclislerine karşı hesap verirken Türkiye Merkez Bankası'nın hem hükümetten hem de Meclis'ten bağımsız politika geliştirmesi dikkat çekiyor. Başbakan Erdoğan'ın, sosyal kesimlerden gelen tepkilere dayanarak 'faiz artışına karşıyım' uyarılarına rağmen 'bağımsız' hareket ederek faiz artıran Merkez'in, hükümetin büyüme ve istihdam odaklı ekonomi politikalarının uzağına düştüğü ifade ediliyor. TCMB'nin mevcut misyonu, ABD merkez Bankası FED'in ve Avrupa Birliği Merkez Bankası'nın misyonlarına göre dar kapsamlı bir tanım içeriyor. ABD ve AB merkez bankaları azami istihdamı ve tüketicilerin finansal kesim karşısında korunmasını öngörürken, bu ilkeler TCMB görev tanımında yer almıyor.

ARTIRIM BANKALARA YARADI

Merkez'in faizi fahiş şekilde yükseltmesini fırsat bilen bankalar, işletmelere uyguladıkları yıllık ticari kredi oranlarını yüzde 12'den yüzde 20'ye yükseltti. Vatandaşa uyguladıkları aylık konut kredi faizlerini de 0,75'ler seviyesinden 1,20 düzeyine çıkardı. Sonuç olarak yılın ilk 5 ayında özel sektör yatırımları yüksek faizden zarar görürken, konut satışları da ciddi oranda azaldı. Dün açıklan TÜİK verilerine göre konut satışları Nisan'da yüzde 12 azaldı.

TCMB GÖREV TANIMI

4651 sayılı kanuna göre TCMB'nin görev tanımı: 'Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler. Banka, fiyat istikrarını sağlama amacı ile çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve istihdam politikalarını destekler.'

Politika faizini Ocak'ta 5,5 puan birden yükselten Merkez Bankası'nın, 4 ay sonra sadece 0,50 puanlık indirime gitmesi Başbakan Erdoğan'ın sert tepkisine neden oldu. Erdoğan, 'Faizi yükseltirken 5 puan birden yükseltiyorsun, şimdi geliyorsun yarım puan indiriyorsun. Sen dalga mı geçiyorsun?' dedi.

Dünya merkez bankalarının misyonları ne?

ABD MERKEZ BANKASI

Azami istihdamı, fiyat istikrarını, uzun vadede ılımlı faiz oranlarını sağlamak üzere; ekonomideki kredi ve para şartlarını etkilemek suretiyle Ulusun para politikasını yönetmek. Tüketicilerin kredi haklarını korumak, Ulusun bankacılık ve finansal sisteminin güvenliğini ve sağlamlığını temin etmek amacıyla bankacılık kurumlarını düzenlemek ve denetlemek.

AVRUPA MERKEZ BANKASI

Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Fiyat istikrarı önyargısına girmeksizin Avrupa Birliği'nin genel ekonomi politikalarını destekler ve Birlik Anlaşmasının (Treaty of Eurpean Union) 3. maddesindeki amaçların başarılmasına yardımcı olur. Birlik anlaşmasının 3. Maddesi; fiyat istikrarına ve dengeli büyümeye dayalı sürdürülebilir kalkınmayı, yüksek rekabete dayalı sosyal piyasa ekonomisini, tam istihdamı ve sosyal ilerlemeyi içerir.

HİNDİSTAN MERKEZ BANKASI

Fiyat istikrarını sağlamak. Ekonomik büyümeyi desteklemek üzere ekonominin verimli sektörlerine yeterli kredi akışını temin etmek. Finansal istikrarı sağlamak.

GÜNEY AFRİKA MERKEZ BANKASI

Güney Afrika'da dengeli ve sürdürülebilir bir ekonomik büyümeye kavuşması amacıyla, fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmek.

BREZİLYA MB

Paranın satınalma gücünü korumak, sağlam ve etkin bir finansal sistemin istikrarını sağlamak.

RUSYA MB

Ruble'yi (Rusya Federasyonu para birimi) korumak ve rublenin istikrarını sağlamak.

NORVEÇ MB

Fiyat istikrarını ve finansal istikrarı sağlamak ve yatırım yönetimi aracılığıyla katma değer üretmek.

AVUSTURALYA MB

Fiyat istikrarına, tam istihdama, Avusturalya halkının ekonomik ilerlemesine ve refahına yardımcı olmak.

İngiltere MB'si hükümetine destek veriyor

Büyük Britanya'nın para politikasını yöneten Bank of England (İngiltere Merkez Bankası) İngiliz hükümetinin ilan ettiği büyüme ve istihdam hedeflerine açıkca destek veriyor. Bankanın misyon tanımında şu ifadeler yer alıyor, 'Fiyat istikrarını sağmalaya dönük olarak Hükümetin büyüme ve istihdamla ilgili ekonomik hedeflerini desteklemek. Parasal istikrar, fiyatların istikrarı ve paraya güven anlamındadır. İstikrarlı fiyat, Hükümetin enflasyon hedefi tarafından belirlenir, Banka bu hedeflerin Para Politikası Kurulu tarafından yerine getirilmesini gözetir.'

KANADA MB, HALKIN REFAHINI DÜŞÜNÜYOR

Enflasyonu düşük istikrarlı ve tahmin edilebilir seviyede tutarak, Kanadalıların yaşam standardının yükseltilmesine ve güçlü ekonomik performans göstermesine yardımcı olur.

JAPONYA MB'DEN KALKINMAYA DESTEK

Banknot basmak, kur ve parasal kontrol gerçekleştirmek. Bankalar ve diğer finansal kurumluşlar arasında fonların ılımlı bir şekilde yerleştirilmesini temin ederek finansal sistemin istikrarının devamın yardımcı olmak. Fiyat istikrarını amaçlayarak ulusal ekonominin güçlü kalkınmasına yardımcı olmak.

SADECE ENDONEZYA HÜKÜMETE KAPALI

Rupi'nin (Endonezya para birimi) istikrarını kurmak ve korumak. Bu amacın iki yönü vardır: 1. Mal ve hizmetler için enflasyonu yansıtan istikrarlı bir Rupi. 2. Rupinin diğer yabancı para birimlerine karşı performansını yansıtan istikrarlı bir kur. Banka bağımsız bir devlet kurumudur. Hükümetin ya da üçüncü tarafların müdahalelerine tamamen kapalıdır.